BMW 5-Serie: complex probleempje in de elektronica..

Bouwjaar: 1997, Brandstof: Benzine, Motorcode: 4,4 liter

Ik heb een paar maanden terug een BMW 540i uit 1997 gekocht, zonder garantie, de auto was erg goedkoop, dus ik wist dat er een hobbymatig probleem moest zijn.. Bij de proefrit leek alles goed (eigenlijk perfect) te werken..

((Ik ben een procestechnologische operator, dus wat hier onder staat is voor mij vrij normaal om te proberen, het kan voor automonteurs anders zijn uiteraard... Maar het onderbeschreven is op mijn werk normaal, maar dan met grote chemische fabrieken in plaats van een relatief klein verbrandingsmotortje :D))

Wat ik merkte na een tijdje is dat het gaspedaal een vrije slag had, het duurde even voordat de motor reageerde.. Ook ontdekte ik dat de uitlaat stonk (katalysatorprobleem) en toen ging ik op zoek onder de motorkap. Daar vond ik een losse nokkenassensor stekker.. Na deze aangesloten te hebben, had ik geen vermogen meer bij +2000 RPM, maar hij reageerde wel direct op het gaspedaal en het stationair was perfect...

Er was een heftige misfire te horen, er komen rake klappen uit de uitlaat (nu weet ik waarom de kat niet meer werkt, die is gewoon weggeknald)..

Nu heb ik de nokkenassensor weer losgetrokken en kan ik weer normaal rijden, maar nu is ie stationair heel instabiel geworden na deze test en valt de motor dan vaak uit bij het stoppen. Als ik de airco aanzet, heb ik er geen last meer van omdat er dan verhoogd stationair is (nu rijd ik altijd met airco aan).. De motor blijft trouwens wel licht schudden bij stationair..

Maar het meest opvallende is, als de motor koud is, werkt deze ook zonder airco helemaal zonder problemen (alsof alles normaal is, dus ook direct reageren op het gaspedaal en geen schokken van de motor), totdat de temperatuur ca. 90*C is geweest, dan is de "choke" (brandstofverrijking) helemaal dicht en schakelt ie over op een ander programma...

Ook heb ik de lambdasensoren (één los werkte niet) na de kat en de temperatuursensor luchtinlaat losgetrokken, want dit verbeterde de stationair stabiliteit en de kat is toch weg..

Ik heb een nieuwe nokkenassensor gekocht en het probleem blijft onveranderd.. Dus nu rijd ik nog steeds zonder nokkenassensor... Ik heb ook geprobeerd met een losgekoppelde LMM te rijden en dan met aangekoppelde nokkenassensor.. Dat ging perfect, totdat de ik de motor opnieuw startte, toen moest ik heel rustig met het gas omgaan, anders was het alleen maar sputteren... Maar hij kon wel boven de +2000 RPM zonder verdere problemen...

Ik heb een apparaat (PC interfacesysteem) geleend van mijn collega waarmee ik de storingscodes kan uitlezen (tussen haakjes de mogelijke oorzaak voor de storing):

DMU:

P0139: Lambdasonde 2 cylinderrij 1, langzame reactie (bedrading, lambdasonde)
P0112: Temperatuursensor inlaatlucht, laag ingangsignaal (kortsluiting tegen massabedrading, temperatuursensor inlaatlucht, motorregelmodule)
P0010: Actuator nokkenaspositie, inlaat linksvoor cylinderrij 1 storing in cirquit (Bedrading, Actuator nokkenaspositie, motorregelmodule)
P0018: Krukaspositie/nokkenaspositie, cylinderrij 2 sensor A - correlatie (bedrading, krukaspositiesensor, nokkenaspositiesensor, mechanische storing)

ABS:
P0074: Ik heb geen informatie over deze code in Autodata...


Nu heb ik zelf het idee dat het aan de krukaspositiesensor kan liggen, maar wat dat weer tegenspreekt is dat de computer het nu alleen met deze sensor wel aardig goed doet... Het gemiddelde stadsverkeer verbruik voor mij is nu 15L op 100Km.. Dat is erg zuinig, m.a.w. ik rijd helemaal niet rustig... Ik vind het heerlijk om telkens weer die snelle acceleratie (snelheid betekend niets voor mij) te voelen en de machine onder de motorkap zijn werk te horen doen..

Dus ik geloof eigenlijk niet meer dat het aan deze sensor kan liggen..

Met de nokkenassensor is nog een vaag idee aanwezig.. Volgens autodata zijn er twee van deze sensoren op het blok, ik kan er echter maar één vinden... Die andere zou dan in het blok zelf moeten zitten... Dat geloof ik eerlijk gezegd niet..



Er is nog een probleem, bij lage toeren zie ik sommige verlichtingen in de auto licht knipperen dat duid op spanningswisselingen (paar diodes defect in de dynamo, denk ik).. Spanning heb ik gemeten die is RMS 14 Volt gelijkspanning, binnenkort zal ik samen met mijn buurman een oscilloscoop er aan hangen zodat we kunnen zien of het inderdaad de dynamo is...


Voor wat betreft de katalysator, die ga ik pas maken als de motormanagement goed zijn ding doet, anders kan ik die reparatie vroeg of laat nog een keer doen...

Iemand ervaringen, suggesties, die aan de hand van deze informatie wat extra kennis kan delen?

Underverse

Geplaatst door Underverse (0) , lid sinds 13 jaar geleden

Heb je de perfecte onderdelen nodig voor BMW 5-serie? Ontdek nu de meest uitgebreide selectie van kwalitatieve automaterialen. Eenvoudig en zeer voordelig te bestellen op kenteken. Klik hier en maak je auto weer als nieuw!

46 Reacties

oldford (0) PRO, 13 jaar geleden

Kreeg je die P ook bij het uitlezen van het ABS?
Dan zou ik het opnieuw doen met dealer-apparatuur of equivalent, want ABS systemen geven geen P-code af. Dat zijn motorcodes.
Ook die van de motor zijn uiterst verdacht. P0010 en P0018 zijn pas in 2002 gedefinieerd.
De uitleg die je hebt is van EOBD codes en ik heb sterk de indruk dat dit BMW codes zijn met een hele andere betekenis.

UNIVERSEEL11698 (0) PRO, 13 jaar geleden

Met welke software is de auto uitgelezen? en die omschrijvingen werden die door de tester gegeven of heb je die zelf opgezocht?

Bmw heeft verschillende DME varianten met verschillende omschrijvingen bij dezelfde codes!! Houd daar rekening mee.

Ik zou eens (als je toch met een scope bezig gaat) scopebeelden nokkenassen en BDP bekijken.

Oiram

Underverse (0), 13 jaar geleden

Hoi,

@Oldford:
Die P0 word niet weergegeven in de scantool... Er staan alleen drie cijfers in het scherm. Dus dat de ABS geen P0 gebruikt kan kloppen...

In autodata kan ik uit meerdere storingslijsten kiezen: P2 en U0
Voor P2 word het dan:
P2139: Schakelaar/sensor gaskleppositie D/F - spanningscorrelatie (Bedrading, schakelaar/sensor gaskleppositie)
P2112: Elektronisch gasklepsysteem - actuator in gesloten positie vast (Gasklephuis, gasklep loopt stroef/vast)
P2010: Actuator luchtregeling inlaatspruitstuk, cylinderrij 1, cirquit hoog (Kortsluiting tegen plusbedrading, actuator luchtregeling inlaatspruitstuk)
P2018: Positiesensor/schakelaar luchtregeling inlaatspruitstuk cylinderrij 1- cirquit heeft onderbrekingen (Bedrading, slecht contact, positiesensor schakelaar, actuator luchtregeling inlaatspruitstuk)

Waarom ik de P2 niet gekozen heb is het volgende, mijn losgetrokken lambdasensoren komt niet voor in de storingslijst+verklaringen...

Voor U0 (merkgebonden codes) word het dan:
U0139: Verbinding met wielophanging verbroken B
U0112: Gegevensbus regelmodule accuenergie B - geen communicatie
U0010: Can gegevensbus, gemiddelde snelheidsbus
U0018: Can gegevensbus, gemiddelde snelheidsbus - kortsluiting tegen gegevensbus (+)

Deze U0 codeuitslag slaat helemaal nergens op...

@UNIVERSEEL11698:

Het gebruikte tooltje heet BMWscan136 en is van P.A. Soft.. Deze komt bij smeetssolutions.nl vandaan...

Voor wat betreft de scope, dat zou ik heel graag willen doen... Maar de eigenaar van de scope heeft daar niet tijd genoeg voor.. M.a.w. het is al heel wat dat ik even naar mijn boordspanning kan kijken...

UNIVERSEEL11698 (0) PRO, 13 jaar geleden

"Ik ben een procestechnologische operator"
Moet je weten wat $ en d is, dat scheelt weer wat uitleg.
BMWscan136 geeft de codes ruw weer, die omschrijving heb je er zelf bij gezocht dus.
Ik twijfelde eerst nog even omdat ik niet uitsloot dat de auto een import was(OBD2)
Maar dan was dit nog niet logisch (zie oldford) P0012 bestond in 1997 nog niet.
Met grote kans van waarschijnlijkheid dan, want je kunt met auto's tenslotte niets uitsluiten:)))

Codes Pa vermoedelijk 139 112 10 18 is $8B, 70, 0A, 12 is:

Thermostaat is iets mis mee, nokkenassensor,Lambdasonde B1S1, LambdasondeB2S1
Ga ik wel uit van een motronic 5.2.1 DME

U0000 zijn netwerk fouten en die kan jou computer nog niet geven.

Oiram

Underverse (0), 13 jaar geleden

@UNIVERSEEL11698

Oke, stel dat dit de juiste vertaling is van de codes, waarom misfired de motor wanneer de nieuwe nokkenassensor word aangesloten boven de +2000RPM??

Er zou een tweede nokkenassensor moeten zijn volgens het electronic diagram, maar ik kan heel die sensor niet vinden...

Ik zal even de DME lostrekken en een foto maken! ;)

Marcel D (0), 13 jaar geleden

Ken je niet iemand die Carsoft heeft ? Of beter INPA/DIS ? Je zit in Spijkenisse zie ik. Als je eens bij mij in de buurt komt, kan ik hem wel uitlezen.

Volgens deze is er maar 1 nokkenas sensor
http://bmwfans.info/parts/catalog/E39/Se...

Underverse (0), 13 jaar geleden

Foto van de DME unit:

http://77.250.228.249:81/DME.jpg

Voor wat betreft software heb ik nog iets in het bezit van een collega, dat heet OBDwiz... Maar daar ben ik nog met de verkoper in conclaaf omdat de software geen verbinding kan maken met de interface...

Ook ken ik iemand die een garage heeft en BMW fan is, dus die heeft vast wel iets professioneels.. Maar de zaken gaan goed en hij heeft tot voor kort nog geen tijd gehad om een vriendendienstje te doen..

UNIVERSEEL11698 (0) PRO, 13 jaar geleden

Jij hebt een E39/M62 540i Sedan (juli 1997) met Automaat (Europa)

0261203474 is een M5.2 DME deze heeft dezelfde foutomschrijvingen als M5.2.1
M5.2 ziet alleen wat minder fouten.
OBDwiz is OBD2 soft en gaat dus denk ik niet werken niet werken (geen import auto).
Denk ook dat deze auto maar 1 nokkenas sensor heeft.

139(8B)Thermostaat zie ik wel vaker en dan merk je vaak niets aan het lopen.
En 10($0A) en 18($12) zouden heel goed een gevolg kunnen zijn van die 112($70) nokkenassensor

En waarom je auto beter loopt met losgenomen stekker?
Dat kan ik je niet zo maar even zeggen maar er zijn 2 mogelijkheden.
1 Dat nokkenas signaal is echt niet goed.(timing kan ook verkeerd zijn)

Of
2 Deze DME beschikt over verschillende interne software truckjes:
Onder andere: Strategie en Noodloop.
Dat kan het anders lopen ook nog veroorzaken.
Stekkers losnemen en dan beter/slechter lopen zegt dus soms niet zoveel.

Oiram

Underverse (0), 13 jaar geleden

Het is inderdaad een Juli 1997'er BMW 540i..

Wat ik ook inderdaad wel eens zie is dat de temperatuurindicatie bij hogere snelheden +100 km/u en wat koudere buitenlucht onderuitzakt naar waarden onder het lage streepje van het normaalbereik. Dat zou wijzen op die 139: Thermostaat...

Die nokkenassensor, daar kan ik er maar één van vinden... Die heb ik vernieuwd en toch houd ik mijn probleem..

Zou dit betekenen dat de DME defect is?, want de bedrading heb ik doorgemeten en die zijn nog in uitstekende staat..

Hoe bedoel je dat de timing verkeerd kan zijn? De nokkenassensor kan er maar op een manier op zijn plek worden gezet...

UNIVERSEEL11698 (0) PRO, 13 jaar geleden

Ik denk nu niet direct aan een defecte DME.
Normaal begin je met meten, voeding nokkenas sensor en zijn massa in de stekker aanwezig?
Draden had je toch al gecontroleerd?

Ik heb niet echt het juiste schema hier maar in een ander bouwjaar zie ik wel dat de voeding(nokkenassensor) dezelfde is als de voeding van de thermostaat. (wel toevallig:)))
Ik zou dus eerst controleren of er een voeding aanwezig is.(lijkt mij in dit geval 12 volt te moeten zijn)

Oiram

Underverse (0), 13 jaar geleden

Ik heb op de stekkeraansluiting van de nokkenassensor gemeten met draaiende motor..

Op de eerste pin heb ik massa, tweede en derde pin heb ik +/- 13,87 Volt naar massa.. Tussen de tweede en derde pin meette ik een spanningsverschil van 0,03 Volt... Waarbij de achterste (derde pin) de positieve potentiaal had...

Ik heb net weer een rondje gereden met de sensor aangekoppeld... Hij hield het even een tijdje vol zonder vermogensverlies en klappen uit de uitlaat en binnen 1 minuut viel het vermogen weer weg onder begleiding van een klappende uitlaat...

Het stomme is dat de motor onder de 2000 RPM beter loopt met nokkenassensor dan zonder... Dat hoor je aan het uitlaatgeluid.. Als de nokkenassensor los is, is de donkere roffel wat difuser..

Het is jammer dat ik blijkbaar niet over het juiste elektrische schema beschik.. Want wat jij zegt over het toeval dat de Thermostaat en Nokkenassensor over dezelfde voeding beschikken is voor mij een zeer interessant idee om te onderzoeken... Ik heb ook elektrotechniek gedaan, dus daar kan ik ook aardig in meekomen..

Dit lukt mij alleen als ik het juiste schema heb... Want dan kan ik namelijk zien waar alle stromen reilen en zeilen.. Met andere woorden: Goed kunnen zien wat onderlinge invloeden zijn...

UNIVERSEEL11698 (0) PRO, 13 jaar geleden

Heb geen informatie van dit type dus of die 2e 13.87volt goed is weet ik niet, hangt van het type sensor af.
Je zou eens kunnen zoeken(google) of je wat info kunt vinden.
Weet je tenminste wat je moet meten.

Wat ik ook wel doe is fout wissen en kijken (eerst paar keer van/op contact) of die fout er dan ook inkomt.
Komt die fout er zonder draaiende motor ook al in, is het vaak wel in het systeem(draden,sensor,DME)

Anders kan het zelfs wel zo zijn dat de distributie timing iets verkeerd is of een beschadiging van het onderdeel
waar zo'n sensor door getriggerd word.

Oiram

Underverse (0), 13 jaar geleden

Ik zal dat met aan uit contact eens proberen na het resetten van de DME, want dat zal idd de DME verraden op inconsistentie... Goed idee!

Toch denk ik als er een distributiefout is dat er dan ook mechanische problemen merkbaar moeten zijn... Daarnaast zitten er volgens mij wel twee ping sensoren op, die moeten dan alarm slaan.. Maar de motor klinkt qua mechanisch geluid supergezond! Ofwel, het klinkt als een naaimachientje, zo lekker klinkt ie mechanisch... Daarom vind ik het ook zo jammer dat het niet perfect loopt... Het is mijns inziens echt iets elektronisch waar ie mee op zijn bek gaat..

Underverse (0), 13 jaar geleden

Ik heb een nieuwe printscreen met daarop de codes van de uitlezing... De hexadecimale codes staan er ook bij...

http://77.250.228.249:81/codes.bmp

Er stonden 7 codes in... Ik heb het ook geprobeerd met het resetten en dan alleen contact on en off... Hierop kreeg ik totaal geen codes...

Als ik de nokkenassensor stekker los heb en doe dan on en off... Geeft ie twee keer storingscode 10... Meer niet...


Bij deze test bleven de na de kat lambdasensoren los...

Volgens deze site is de DME die ik heb een OBDII compliant... :

http://www.pelicanparts.com/bmw/techarti...

Volgens deze site kan je ook de DME van iemand anders lenen om te kijken of de motor het dan wel goed doet... Dan weet je zeker dat het wel of niet aan de DME ligt..

UNIVERSEEL11698 (0) PRO, 13 jaar geleden

DME even uitwisselen lukt niet zomaar even, je zit immers met je startblokkering.
OBDII compliant zou nog wel kunnen moet je hem eens met OBD2 soft proberen.
Maar heb je niet zoveel aan, OBD2 geeft vaak minder fouten en nokkenassensor waardes geeft deze soft ook niet.
Vind het wel vreemd dat hij met losgenomen stekker foutcode 10 geeft, maar kan toeval zijn.
Die 10 is iets met een L sonde.

Nokkenas sensor vervangen en toch foutcode?
Waardes zien te vinden en de boel doormeten.
Met Scope signalen bekijken.
Info over deze motor verzamelen, is deze sensor soms in te leren.(soort adaptie)
Fout in de timing toch niet uitsluiten kan zelfs om 1 graad te veel gaan, merk je niks van maar de DME
zet die fout en gaat in de noodloop met alle gevolgen vandien.
Nieuwe sensor defect?
Nieuwe sensor verkeerde type?
Niet ergens wat stekkers verwisseld?

Maar dit klusje zal wel niet zo gemakkelijk zijn anderen hebben immers de stekker losgetrokken
en vermoedelijk ook al lang gezocht en niets kunnen vinden.

Oiram

Underverse (0), 13 jaar geleden

De startblokkering is geen probleem.. Je moet een of andere chip overzetten waar de instellingen van jouw auto op staan..

Het meest vervelende is nu wat is nu precies mijn storingscodelijst? Als het OBDII is, moet het gewoon P0 zijn, lijkt mij...

oldford (0) PRO, 13 jaar geleden

OBD2 is iets aan de andere kant van de Atlantische Oceaan en wordt hier NIET gebruikt. Auto ondersteund het ook niet.
Ik zou toch maar eens met een echte BMW scanner gaan uitlezen. Dat programmatje wat je nu hebt is niks waard.
Zelfs 2010 modellen van BMW geven geen P-codes af als je met een BMW specifieke tool uit leest.
Dan moet je er echt een goede omschrijving bij hebben, anders zoek je je een ongeluk.

Wil je per se zelf uitlezen, schaf dan Carsoft aan.

UNIVERSEEL11698 (0) PRO, 13 jaar geleden

"Als het OBDII is, moet het gewoon P0 zijn, lijkt mij..."
Als je auto OBD2 compliant kan hij ook P codes geven het is maar net welke soft je er op los laat.
In jou DME zitten dan 2 protocollen BMW en OBD2.
Ik heb al eerder gezegt: het lijkt wel een beetje op een PC met 2 verschillende besturings systemen.
OBD2 geeft P codes
BMW(DS2) de laatste geeft veel meer fouten als je het op die manier vraagt.(gebruikt hex of dec codes)

En die startblok? chip omzetten?
Oiram

Underverse (0), 13 jaar geleden

[quote=UNIVERSEEL11698]En die startblok? chip omzetten?
Oiram[/quote]
Volgens deze site kan dat...

http://www.pelicanparts.com/bmw/techart … Repair.htm

Ik zit er aan te denken om deze scantool te bestellen:

http://www.diagnoseapparatuur.nl/bmw-int...

De verkopers garanderen volledige functionaliteit, dus ook de live data functie!

UNIVERSEEL11698 (0) PRO, 13 jaar geleden

"Volgens deze site kan dat..."

Staat inderdaad op die site, maar het zijn vooral oudere types en er staan ook problemen op die site
omdat hij niet start/aanslaat.
Het antwoord van hen is dan: "Latere types hebben startblokkering en dan werkt het niet"

"Ik zit er aan te denken om deze scantool te bestellen:"
Kan je meer mee als je 1.3.6 maar verwacht daar geen wonderen van.

De foutcodes en omschrijvingen heb je al, dat apparaatje laat toch geen nokkenassensor signalen zien.

Deze storing oplossen? Meten is weten.

Oiram

Underverse (0), 13 jaar geleden

Vandaag een nieuwe test gedaan...

Ik heb de accu beide polen losgekoppeld gisteravond en de klemmen kortgesloten met een multimeter er tussen... Aan het begin van de kortsluiting kon ik 5 mA meten... Vanmorgen heb ik weer gemeten en toen liep er totaal geen stroom meer...

Ik heb de nokkenassensor aangekoppeld en daarna de accuklemmen... Gestart en rustig warmgereden... Nadat de motor warm was heb ik nog steeds geen problemen ervaren... Motor reageert precies zoals het hoort... Het geluid van de uitlaat klinkt ook veel dieper... Motor schudde nog wel een klein beetje bij de start, maar gaandeweg warm te worden verdween het geheel...

Nu ga ik expres in de handmatige versnellingsstand rijden zodat ik makkelijk 2000-5000 RPM kan maken bij lage snelheden... Nog steeds geen problemen.. Ik rijd nu al dik een half uur...

Ik stop de motor en start het opnieuw.. Gaat vervolgens in de handmatige versnellingsstand rijden om toeren te kunnen maken... Nog steeds geen problemen...

Vervolgens kom ik bij een dorpje en reed een straat in waar ik niet verder kon, dus moest achteruit rijden... Nog steeds geen problemen..

Nu rijd ik een provinciale weg op en maak toeren met de motor, en ja hoor... Ik hoor alweer wat gesputter uit de uitlaat, maar qua vermogen merk ik nog niets...Gaandeweg deze weg te vervolgen komen de symptomen langzaam aan terug... Vermogen zakt helemaal onderuit en uitlaat begint te sputteren en uiteindelijk volledige knalgeluiden volgen het gesputter op...

Ik gaat nu in de automatische stand rijden... Ik trek zodanig op dat ik de 3000RPM haal, geen problemen!!!! Nu weer op de handstand rijden en meteen problemen boven de 2000RPM... Terug naar de automatische stand probleem weer weg!

Ik besluit om door te rijden naar een maat van mij om te kijken of ie tijd heeft om zijn scanner aan de computer te hangen.. Helaas geen tijd... Ik rijd naar deze garage ongeveer tien minuten probleemloos in de automatische stand...

Nu wil ik weer wegrijden, maar moet meteen achteruit rijden... Net nadat ik gas geef, viel het vermogen weg en de motor viel bijna uit..

Nu wil ik weer vooruitrijden in automatische stand en motor valt bij het gasgeven meteen uit met een kleine plof uit de uitlaat..

Ik besluit nu de nokkenassensor los te trekken... Starten en wegrijden zonder problemen...

Thuis meteen de boordcomputer uitgelezen... http://77.250.228.249:81/codes2.bmp

Wat mij nu op is gevallen dat sinds dat ik de eerste keer achteruit heb gereden het probleem terug gaan komen.. Ik ga kijken of ik dit kan reproduceren...

UNIVERSEEL11698 (0) PRO, 13 jaar geleden

[quote=Underverse]Maar het onderbeschreven is op mijn werk normaal, maar dan met grote chemische fabrieken in plaats van een relatief klein verbrandingsmotortje :D))[/quote]
Tegenwoordig stoppen ze dezelfde technieken uit zo'n grote fabriek in een heel klein autootje, dat maakt het zoeken wel eens wat onlogisch.

De ene keer meer stroom meten bij het accu aansluiten?
Deze auto,s gaan in sleep mode, stroomafname verschilt de eerste minuten nogal.(tot de auto in rust is)

Jou 5mA meting? (weet niet wat je daar mee wou bereiken) maar het lijkt erop dat diverse computers
zich in de nachtelijke uren ontladen hebben.

Lijkt de storing je wat onlogisch?
Ik zei al eerder "DME heeft verschillende interne software truckjes"
Strategie en Noodloop.
Nog een functie die er in zit is "Adaptie" jou computer kan zelf dingen leren, en een paar van die geleerde waardes heb je gewist door de accu klemmen los te nemen.
Ik zeg "een paar" want sommige adaptiewaardes wis je door het foutgeheugen te wissen.
En weer andere geleerde waardes wis je met software commando's met een diag.app.
Als sommige van die waardes zijn gewist reageerd de motor soms heel anders de eerste tijd.

Goeie kans dat je 2 storingen in je motor hebt, word het nog iets lastiger zoeken.
Geeft toch ook wel div fouten op L sonde en zijn verwarming zou je ook eens kunnen controleren.
Als er meerdere fouten in zitten zoek ik soms ook het verband tussen beide.(zelfde voeding/massa?)

Oiram

Underverse (0), 13 jaar geleden

Ja ik weet wel dat er regelingen in zitten die vergelijkbaar zijn die ik op de fabrieken hebt, probleem is... Ik ken de exacte regeling(en) niet en kan alleen maar gokken op hoe het zou moeten werken... En zelfs daarmee kom je eigenlijk niet eens in de buurt van hoe het precies werkt..

Ik weet dat de DME kan integreren (leren, adaptatie binnen aangegeven grenzen), kan differentieren (als het ware vooruitdenken), en proportioneel kan handelen (lineair ingrijpen op procesvoorwaarden)... Dat is een normale zaak voor regelcomputers en voor mij iets waar ik dagelijks mee werk...

Ik heb net de BMW dealer gebeld, die snapte al niets van de storingscodes die ik heb (zij werken met andere codes).. Dus sta op het punt om de carsoft in huis te halen... Ik wil gewoon alles kunnen doen met de computersystemen in de auto en ik wil zeker weten wat nu de storing precies is zoals een BMW monteur het zou zien... Dan zit ik het dichtst bij de juiste diagnose van het probleem en praat dat makkelijker met mensen die er dagelijks mee werken...

Voor wat betreft de huidige diagnose betreft zitten we aardig op hetzelfde straatje.. Ik vermoed ook een massa probleem.. Aan de andere kant, als ik alleen contact on doet, krijg ik geen storing...

Ik wil ook een handoscilloscoop bestellen, maar moet nog even mijn buurman die veel met dat spul werkt om advies vragen wat voor ik het beste kan aanschaffen... Ik zie een goedkope die tot 2Mhz gaat, maar een duurdere die tot 12Mhz gaat... Het zijn trouwens Velleman handoscilloscopen... Worden verkocht bij Conrad...

hellbat (0) PRO, 13 jaar geleden

2 Mhz is genoeg voor inspuitsignalen etc. Voor krukas en nokkenassignalen ( toerentalsensoren ) zul je echter wel de 12 moeten hebben, dan is die 2 wel erg krap. Let wel dat je voor automotive toepassingen eigenlijk aan een 1 kanaals scope niets hebt. Het minimale is wel een 2 kanaals, waar je diverse signalen mee tegen elkaar kunt zetten.

Bijvoorbeeld, je begint met een krukas tegen nokkenassignaal, en kijkt of je timing correct is. daarna zou je bijvoorbeeld een ontstekingssignaal tegen het nokkenassignaal kunnen zetten, om te kijken of hij op de juiste tijd zijn vonk krijgt... etc.

Een eenkanaals scope, is alleen goed om te kijken of bijvoorbeeld een nokkenassignaal goed binnenkomt/ aan de voorwaarden voldoet.

Underverse (0), 13 jaar geleden

[quote=hellbat]2 Mhz is genoeg voor inspuitsignalen etc. Voor krukas en nokkenassignalen ( toerentalsensoren ) zul je echter wel de 12 moeten hebben, dan is die 2 wel erg krap. Let wel dat je voor automotive toepassingen eigenlijk aan een 1 kanaals scope niets hebt. Het minimale is wel een 2 kanaals, waar je diverse signalen mee tegen elkaar kunt zetten.

Bijvoorbeeld, je begint met een krukas tegen nokkenassignaal, en kijkt of je timing correct is. daarna zou je bijvoorbeeld een ontstekingssignaal tegen het nokkenassignaal kunnen zetten, om te kijken of hij op de juiste tijd zijn vonk krijgt... etc.

Een eenkanaals scope, is alleen goed om te kijken of bijvoorbeeld een nokkenassignaal goed binnenkomt/ aan de voorwaarden voldoet.[/quote]
Okee!.. Ik heb in ieder geval de carsoft besteld.. Dan kan ik zeker weten wat nu de storingsdiagnose is... En daarna de oscilloscoop er op...

UNIVERSEEL11698 (0) PRO, 13 jaar geleden

Ben het met hellbat eens: in dit geval belangrijkste om beide signalen ook ten opzichte van elkaar te bekijken.
Dus 2 kanalen nodig.

Tijdens het starten/op contact zetten schakelen div componenten in, op dat moment kan een slechte massa
voor problemen zorgen, en daarna niet meer.

Zelf sluit ik ook niet uit dat er iets met de timing is, 1 graad te veel verschil (tov wat van de DME mag)
en dan krijg je die code ook alleen na het starten.

Als je toch zoveel uit wilt geven, laat hem dan eens bij een goeie BMW specialist uitlezen en regel
een goed schema en informatie (is gewoon aan te schaffen bij BMW)

Hoe dit systeem precies werkt weet een BMW monteur ook niet zo eventjes, die regelt ook eerst
informatie/schema/waardes van dit specifieke systeem.

Oiram

Harald4118 (0), 13 jaar geleden

Ik denk dat men voor een dergelijk ingewikkeld probleem het bij een plaatselijke BMW-dealer ook niet weet. Men hangt gewoon de auto aan de computer en laat een ingenieur in München de computer overnemen.

De systemen zijn dusdanig complex geworden dat een gewone monteur hier niet meer wijs uit raakt.

UNIVERSEEL11698 (0) PRO, 13 jaar geleden

[quote=Harald4118]Ik denk dat men voor een dergelijk ingewikkeld probleem het bij een plaatselijke BMW-dealer ook niet weet. Men hangt gewoon de auto aan de computer en laat een ingenieur in München de computer overnemen.

De systemen zijn dusdanig complex geworden dat een gewone monteur hier niet meer wijs uit raakt.[/quote]
Ben ik wel met je eens, daarom zei ik ook een goeie BMW specialist (en niet dealer)
Zijn wel goede dealers, je moet alleen de juiste treffen.

Oiram

Underverse (0), 13 jaar geleden

Ik heb de Carsoft kunnen gebruiken vandaag, deze geeft een hele andere diagnose:

Codes voor de reset en test: http://77.250.228.249:81/BMW/codes1.jpg" target="_blank" rel="nofollow">http://77.250.228.249:81/BMW/codes1.jpg
Codes na de gehele test: http://77.250.228.249:81/BMW/codes2.jpg" target="_blank" rel="nofollow">http://77.250.228.249:81/BMW/codes2.jpg

Nog wat info van de live data en dingen die ik gezien heb:

>>>RPM indicatie...

Er zit een verschil in de twee RPM indicaties op dit scherm: http://77.250.228.249:81/BMW/rpm.jpg" target="_blank" rel="nofollow">http://77.250.228.249:81/BMW/rpm.jpg en http://77.250.228.249:81/BMW/rpmdiff.jpg" target="_blank" rel="nofollow">http://77.250.228.249:81/BMW/rpmdiff.jpg

Hier rijd ik op de tellerbak 5000RPM vlak voordat de automaat in de handstand toch overschakeld: http://77.250.228.249:81/BMW/rpmfault.jpg" target="_blank" rel="nofollow">http://77.250.228.249:81/BMW/rpmfault.jp...
De eerste RPM gaat niet hoger dan 2200RPM en de andere gaat de eerste nu voorbij...

De automaat heeft ook RPM indices: http://77.250.228.249:81/BMW/rpmautomaat.jpg" target="_blank" rel="nofollow">http://77.250.228.249:81/BMW/rpmautomaat...
Deze lijken aardig te kloppen..


>>>Stationair integratiewaarden: http://77.250.228.249:81/BMW/power.jpg" target="_blank" rel="nofollow">http://77.250.228.249:81/BMW/power.jpg
Die reageren niet...

En let op de voedingspanning van de DME, die was net na de start 2.5 Volt: http://77.250.228.249:81/BMW/DMEpower.jpg" target="_blank" rel="nofollow">http://77.250.228.249:81/BMW/DMEpower.jp...

>>>Nog wat extra screenshots staan hier allemaal:
http://77.250.228.249:81/BMW/

Iemand ideeën? Ik moet zowieso even een mail naar carsoft sturen.. Ik zou alle codes moeten kunnen vertalen, maar er staat niets bij..

UNIVERSEEL11698 (0) PRO, 13 jaar geleden

Automerken hebben diverse computer varianten.
Er kunnen in 1 Bmw ongeveer 60 computers zitten (die van jou gelukkig nog niet)
Maar ik heb op mijn harde schijf nu 700 Bmw versies? (En ik heb ze lang niet allemaal!)
Conclusie er zijn heel veel varianten.
Bekend is dat dezelfde foutcodes bij een andere variant verschillende omschrijvingen kunnen hebben.
Ook tussen de ontvangen waardes zit verschil tussen de varianten. (vaak net een iets andere formule)

Dat sommige waardes/codes niet logisch zijn word in dit geval vermoedelijk veroorzaakt doordat deze variant niet in Carsoft zit. (ik heb daarom zelfs soms liever de ruwe Hex, zoek ik zelf wel de juiste versie erbij)

Dit zie je overigens ook wel bij de duurdere testers, zelfs de originele Bmw tester zit er nog wel eens naast.
Mijn (dure) KTS zegt ook wel eens "code onbekend" of geeft onlogische waardes.
Mail naar Carsoft? Bmw heeft gisteren weer 5 nieuwe varianten gemaakt en die worden nu met een software
update in de auto computers geladen.
Krijg hier regelmatig een auto die ik goed uit kon lezen maar 2 maanden later niet meer.

Misschien een wat lang verhaal maar misschien voorkomt het dat je gaat zoeken naar de verkeerde dingen
bijvoorbeeld die 2.5volt Power supply

Verder kan ik niet veel zeggen, je hebt al verschilende tips gehad van monteurs.
Een diagnose apparaat is ook maar een hulp middel, vaak moet je toch gaan meten.

Oiram

Underverse (0), 13 jaar geleden

Deze scoop moet toch wel voldoende uitlezing van de signalen mogelijk maken toch? Als dit zo is kan ik zien hoe de boordcomputer en sensoren zich gedragen en waar het fout gaat...

http://www1.conrad.nl/fas6/fh.php?fh_hos...


Ik heb trouwens op AMT.nl een artikel gelezen waarbij een zeer gelijkend probleem werd beschreven als ik heb, oorzaak: te weinig brandstofdruk.. Dus de brandstofdruk opmeten staat nu op het verlanglijstje...

http://www.amt.nl/web/Archief/tonen-arch...

Ik heb de carsoft terug gestuurd, daar werd ik niet wijzer van...

GJBAutos (0) PRO, 13 jaar geleden

Ik denk dat ipv naar allerlei sensoren te kijken je eerste maar eens moet kijken of je geen valse lucht hebt. Kan soms heel erg moeilijk te vinden zijn maar dan heb je wel last van al die symtomen die jij nu hebt (Misfires, niet goed op toeren komen, afslaan bij gas los, schudden van de motor) Valse lucht geeft ook altijd de wereld foutcodes die je op het verkeerde spoor kunnen zetten en is niet als foutcode uit te lezen.

gr Martin

Underverse (0), 13 jaar geleden

[quote=GJBAutos]Ik denk dat ipv naar allerlei sensoren te kijken je eerste maar eens moet kijken of je geen valse lucht hebt. Kan soms heel erg moeilijk te vinden zijn maar dan heb je wel last van al die symtomen die jij nu hebt (Misfires, niet goed op toeren komen, afslaan bij gas los, schudden van de motor) Valse lucht geeft ook altijd de wereld foutcodes die je op het verkeerde spoor kunnen zetten en is niet als foutcode uit te lezen.

gr Martin[/quote]
Als ik de accu heb losgehad en de accuconnectoren heb kortgesloten en daarna alles weer normaal aankoppelt, loopt de motor na een tijdje inleren normaal.. Tot wel een uur lang.. Daarna gaat het mis en moet ik de nokkenassensor lostrekken...

In het koude traject loopt de motor overigens wel normaal, zodra die warm is gaat het fout... Dit is overigens wel zonder nokkenassensor... Misschien dat het met ook is...

GJBAutos (0) PRO, 13 jaar geleden

Als je de accu voor een tijdje losgooit en je start de motor dan zal ie een tijdje goed lopen omdat de motor niet buiten zijn maximale/minimale correctie waardes komt, zodra hij uit geregeld is krijg je problemen en kunnen er een hoop fouten worden opgeslagen, valse lucht geeft meestal problemen met stationair lopen en dan vooral als de motor wat warmer wordt, als ie te rijk loopt krijg je geheid een foutmelding van de lambdasonde, als ie te arm draait heb je goed kans dat je misfire foutcodes krijgt. Het schudden van een v8 is ook heel typisch voor een motor die valse lucht aanschuift. Als je Kat leeg is en je hebt lambda sondes na de kat dan zul je zien dat die ook op en neer gaan in voltage als je de data bekijkt terwijl als alles goed is deze praktisch op 1 waarde moeten blijven staan.

Valse lucht kan overigens ook intern in de motor voorkomen bij sommige modelen.

gr Martin

Harald4118 (0), 13 jaar geleden

Heeft deze auto VANOS ? Is daar niets mis mee ?

Underverse (0), 13 jaar geleden

[quote=Harald4118]Heeft deze auto VANOS ? Is daar niets mis mee ?[/quote]
De motorcode die ik volgens autodata heb is 44 8 S 2..

Volgens wikipedia is er op dit blok geen VANOS toegepast:
http://en.wikipedia.org/wiki/VANOS

Ik heb trouwens wat stukken gelezen op AMT.nl en daar zie je telkens terug dat het klapperen uit de uitlaat vaak te maken heeft met een te arm mengsel..

Mijn huidige verlanglijstje op juiste volgorde..

BDP sensor wil ik vervangen
Brandstofdruk laat ik controleren door een garage
Luchtmassameter wil ik vervangen..
Twee pre post (voor kat)lambdasensoren wil ik vervangen..


Eerst maar eens kijken wat de brandstofdruk doet zowel bij vacuüm als atmosferisch...

GJBAutos (0) PRO, 13 jaar geleden

Je kunt dit soort onderdelen wel gaan vervangen maar zonder goede kennis van een systeem kun je geen goede diagnose stellen, een moderne auto is nou eenmaal geen grote fabriek.
Iemand die ervaring met dit soort motoren heeft benaderd dit soort problemen op een hele andere manier als jij nu doet. Lambda sondes vervangen op dit moment is helemaal niet aan
de orde, je kunt zo zien of deze niet goed functioneren. Een lambda sensor foutcode kun je op zoveel verschillende manieren krijgen, vaak is de sensor zelf niet de boosdoener maar iets anders
Gevraagde waardes en geleverde waardes wijken altijd af van elkaar, tis maar net hoe snel deze data uitgelezen wordt. En als Carsoft

Codes voor de reset en test: http://77.250.228.249:81/BMW/codes1.jpg
Codes na de gehele test: http://77.250.228.249:81/BMW/codes2.jpg

deze foutcodes uitleest zit er toch iets verkeert want dat is een foutcode voor een electrisch geregelde thermostaat en die heb je er helemaal niet opzitten.

Laat het eens beoordelen door iemand die er kijk op heeft voordat je een hoop geld gaat uitgeven aan onderdelen die misschien helemaal niet kapot zijn.

gr Martin

Harald4118 (0), 13 jaar geleden

Zo maar dingen vervangen heeft inderdaad geen zin.

Alles terug aansluiten zoals het moet, resetten en kijken welke foutcode er eerst in komt.

Underverse (0), 13 jaar geleden

[quote=Harald4118]Zo maar dingen vervangen heeft inderdaad geen zin.

Alles terug aansluiten zoals het moet, resetten en kijken welke foutcode er eerst in komt.[/quote]
Nokkenassensor is vervangen, die stond in de storingslijst, maar de nieuwe OEMsensor blijft problemen geven...

BDP sensor stond er indirect ook bij... Die moet ik dan maar proberen...

Ik heb nu de accu weer losgehad en accuklemmen kortgesloten... Na half uur gemeten of er nog ontlading was en was er niet..

Accu weer aangesloten en nokkenassensor losgelaten...

Motor loopt nu stationair goed (alleen als ie koud is, draait ie 2000 RPM, todat de auto in zijn drive geweest is, daarna draait ie stationair normaal) en rijd goed, alleen zit er nog een dood eerste stukje (eerste stukje geen reactie) op het gaspedaal... Precies zoals ik de auto kocht..

Kan nu ook zonder airco rijden!


Maar!! Zodra ik die nokkenassensor aankoppelt, krijg ik direct de problemen van slecht stationair en schuddende motor weer terug...

hellbat (0) PRO, 13 jaar geleden

Het begint op een probleem te lijken, wat ik een tijd geleden met een Vectra heb gehad. Styarten, liep goed, geen enkel probleem, boven de 20km/u uitgeweest, ding liep als een drol, afslaan stationair etc. Opnieuw starten, probleem weg.

Achteraf bleek, dat iemand een navigatie "Professioneel" had uitgeboud, dus alles met een flinke snuk uit het dashboard getrokken. Hierbij had hij ook die snelheidspulsdraad, die van de teller naar de ecu loopt had kapotgetrokken. Deze was waarschijnlijk afgetakt om de navigatie van een snelheidspuls te voorzien.

Omdat je schrijft dat het gedrag verandert, met het selecteren tussen auto/manueel, lijkt me toch het probleem dat de computer die snelheidspuls mist. Het lostrekken van de nokkenassensor is dan enkel een middel om hem in Noodloop te helpen, waardoor hij vaste waardes aanneemt, en beter blijft lopen.

Underverse (0), 13 jaar geleden

[quote=hellbat]Het begint op een probleem te lijken, wat ik een tijd geleden met een Vectra heb gehad. Styarten, liep goed, geen enkel probleem, boven de 20km/u uitgeweest, ding liep als een drol, afslaan stationair etc. Opnieuw starten, probleem weg.

Achteraf bleek, dat iemand een navigatie "Professioneel" had uitgeboud, dus alles met een flinke snuk uit het dashboard getrokken. Hierbij had hij ook die snelheidspulsdraad, die van de teller naar de ecu loopt had kapotgetrokken. Deze was waarschijnlijk afgetakt om de navigatie van een snelheidspuls te voorzien.

Omdat je schrijft dat het gedrag verandert, met het selecteren tussen auto/manueel, lijkt me toch het probleem dat de computer die snelheidspuls mist. Het lostrekken van de nokkenassensor is dan enkel een middel om hem in Noodloop te helpen, waardoor hij vaste waardes aanneemt, en beter blijft lopen.[/quote]
Als ik live data bekijkt, zie ik twee RPM indicaties staan... Een is van de ECU en de andere staat er verder niets bij..

http://77.250.228.249:81/bmw/rpmdiff.jpg

In principe ziet ie wel wat, maar het klopt niet.. En dan gaat de eerste niet verder dan 2200 (tot hier klopt ie wel aardig)!! En de andere telt verder(maar bij 2350 RPM geeft mijn teller bijna 5000RPM aan!

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
(wat in bijzonder veel te maken heeft met mijn storing!!!!! Want met aangekoppelde nokkenassensor verlies ik vermogen boven de 2000RPM en begint de uitlaat te klapperen)
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++


http://77.250.228.249:81/bmw/RPMfault.jp...


Hier moeten we zoeken lijkt mij...

turk100 (0), 13 jaar geleden

wie o wie kan mij helpen

Beste Dennis,
ik heb een stukje gelezen van jouw problemen met je E39.
Nu ben ik benieuwd hoe je dit heb opgelost.
Ik herken deze problemen, zoals bijvoorbeeld het uitvallen bij acheruitrijden.
Bij mij was het eerst heel af en toe, maar is nu voor elke stoplicht of als ik de koppeling intrap en bijna stilsta.
Bij stationair draaien gaat de toerenteller wijzer spontaan op-en neer en zakt zo laag, dat de motor uitvalt.
Kan 'm daarna wel weer starten, maar moet tegenwoordig gas erop houden, anders blijft hij uitslaan ( is erger geworden )

uitlezen gaf aan:
1) camshaft sensor ( nokkenaspossitiesenor maar ik begrijp dat dit ook wel de krukassenor kan zijn ?)

2) luchtmassametersensor ( deze heb ik vervangen door een tweedehandse, maar zelfde probleem dus maar de oude er weer op gezet) deze fout kon gewist worden.

2) lambdasenor ( heb ik vervangen door een tweedehandse, daarna probleem weg )

Begrijp dat bij jouw na het vervangen van de nokkenassensor, het probleem bleef bestaan.
Heb je daarna ook de krukaspositiesensor vervangen ?

Hoor graag hoe jij dit heb opgelost, en wat de kosten zijn geweest.

Bedankt alvast!

Underverse (0), 13 jaar geleden

Update:
De motor draait inmiddels stukken beter als toen dit draadje werd gestart...


Ik heb de KW en luchtinlaat temperatuur sensor vervangen ($100,00) (Dit ivm met de standaard OBDII codes die ik vond; Low voltage KW temp sensor en Air Inlet temp sensor)

Beide lambda sensoren zijn nieuw (Bosch) (€230,00) (Dit ivm met de standaard OBDII codes die ik vond; lambda sensor bank 2 slow response)

Krukaspositiesensor is vervangen ($50,00) (Dit ivm met de standaard OBDII codes die ik vond; mismatch camshaft timing with crankshaft position, camshaft sensor was al vervangen)


* Alle bobines getest: Allen gaven een krachtige vonk tot buiten de isolatie aan toe (is volgens spec)
* Wiring harness nagelopen, zag er goed uit, alle stekkerverbindingen zagen er ook goed uit..
* De ECU alle soldeerverbindingen opnieuw gevloeid met de hand.
* Alle injectoren beluisterd met contactgeluidsmeter(van mijn werk), bleken allemaal hetzelfde geluidsprofiel te hebben, dus moeten ze goed zijn...

Na deze reparaties is de motor stabiel te noemen, maar niet perfect. In elk geval slaat ie niet meer af, alleen als je excessief met het gaspedaal speelt lukt het af en toe nog om de motor uit te laten vallen... Vind ik niet zo erg...

Ik heb de nokkenaspositiesensor aangekoppeld en niet veel later weer misfiring gekregen boven 2000RPM . Ik ben naar een BMW specialist geweest en hij vertelde mij dat de motor prima loopt zonder nokkenaspositiesensor, dus waarom zorgen maken?
==============================================================================================
Verder:

Mijn nieuwe dynamo was nog onderweg uit de USA, deze zit er nu ook onder en sindsdien een behoorlijke stap vooruit gemaakt, de motor heeft nu zijn volledige V8 roffel terug... Mijn vermoeden was al wel dat een stabiele spanning heel belangrijk is voor de motronic systemen...

De oude dynamo had een slechte spanningsregelaar en liet de boordspanning slingeren tussen 14-15 Volt... Nu is dat 14,4 V stabiel...

*****Ook heb ik ondertussen injectorreiniger gebruikt... Dit maakte ook wel een merkbaar verschil in het stationair geluid van de motor... (Alle beetje lijken goed te helpen ;) )
==============================================================================================Toekomst:

Er is nog een nieuwe LMM onderweg, de motor schud af en toe nog een beetje bij stationair, volgens de BMW specialist is dat altijd al geweest met de V8 in de e39, maar ik kan mij toch wel herinneren dat het ding trillingsvrij kan draaien... Ik had al een nieuwe binnengekregen, maar die had problemen met de omgevingstemperatuur..

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Met de nieuwe LMM:
Bij koude start schudde de motor heftig, op temperatuur was alles perfect (geen trillingen en haperingen), in de file steeg de temp te hoog onder de motorkap en begon de motor weer te schudden..

Na een gangetje van +50km/u (temp onder de motorkap daalt), deed de LMM het weer goed..

Mijn oude deed het nog beter, dus de nieuwe weer teruggestuurd naar USA voor een nieuwe...
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Word vervolgd!

UNIVERSEEL11698 (0) PRO, 13 jaar geleden

Ik heb wel eens eerder een nwe LMM gezien die defect was.
Soms ga ik liever voor origineel (is dan toch nog iets beter)

Oiram

WeskeM3 (0), 12 jaar geleden

lmm en andere sensors kan je best ALTIJD origineel kopen!

hellbat (0) PRO, 12 jaar geleden

leg uit.

wat verta je onder ORIGINEEL.

Als er Origineel een Bosch gemonteerd zit, waarom zou je dan bij de BMW een Bosch gaan kopen, en niet bij de automateriaalzaak. Als die BMW stempel er niet opstaat, of het BMW doosje zit er niet omheen, is het dan origineel ??????

Niet gevonden wat je zocht? Misschien is je vraag al eens beantwoord voor je BMW 5-serie of stel zelf een nieuwe vraag.